Γράφει η Εύη Αντωνοπούλου

Όλοι ερχόμαστε και φεύγουμε από αυτόν τον κόσμο με μία πνοή. Η αναπνοή είναι ο συνδετικός μας κρίκος με τη ζωή και την ανυπαρξία. Είναι αυτή η θεϊκή σπίθα που κυλά μέσα μας και μας ενώνει με τη γη και τον ουρανό.  Είναι ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούμε και συνδεόμαστε με το σύμπαντα κόσμο. Με κάθε εισπνοή ζωογόνος δύναμη στροβιλίζεται μέσα μας και με κάθε εκπνοή απραξία και  βαθιά θεραπεία λαμβάνουν χώρα. Δύο αντίθετες δυνάμεις αλληλοσυμπληρώνονται σε έναν αέναο κυκλικό χορό φέρνοντας αρμονία και ισορροπία.

Το σύμπαν αποκρίνεται συνεχώς στον τρόπο που αναπνέουμε και λαμβάνει τα μηνύματά μας ανταποδίδοντας μας πίσω αντίστοιχες δονήσεις. Είναι μία συνεχιζόμενη αλληλεπίδραση, ένα συνεχές δούναι και λαβείν, καθώς μεταφέρονται συνεχώς ‘’πληροφορίες’’ μεταξύ δότη και δέκτη. Αυτό σημαίνει ότι η κάθε μας αναπνοή ακόμα και οι λέξεις που εκφέρουμε με κάθε μας εκπνοή έχουν μεγάλη βαρύτητα επηρεάζοντας το τρόπο που αισθανόμαστε και δρούμε. Όσο γενναιόδωρες, γεμάτες αγάπη και ευγνωμοσύνη είναι οι αναπνοές μας, τόσο γενναιόδωρα το σύμπαν μας το ανταποδίδει πίσω.  Αντίθετα όσο ασυνείδητες, αγχωτικές και βιαστικές είναι οι αναπνοές μας, τόσο έλκουμε και αντίστοιχες αρνητικές καταστάσεις γύρω μας.

Ο φυσικός άνθρωπος που έχει μια βαθιά σύνδεση με την αναπνοή του όχι μόνο έρχεται σε επαφή με την εσωτερική του αλήθεια αλλά και με ολόκληρη την Ύπαρξη. Γνωρίζει πως μέσω της αναπνοής είναι συνεχώς δέκτης αλλά και δότης άπειρων πληροφοριών και μηνυμάτων προς και από το Σύμπαν. Βιώνει την ιερότητα της αναπνοής και συνδέεται με τον ανώτερο Εαυτό του όπου λαμβάνουν χώρα η γαλήνη, η έμπνευση και η δημιουργικότητα.

Η σύνδεση με την αναπνοή είναι ολόκληρη στάση ζωής. Η αρχαία παράδοση της yoga  γνώριζε πολύ καλά τις θεραπευτικές ικανότητες της αναπνοής για αυτό και οι yogis ανέπτυξαν πολλές αναπνευστικές μεθόδους με σκοπό το ευζείν και τη μακροβιότητα. Σήμερα, πλήθος επιστημονικών και κλινικών ερευνών έρχονται να επιβεβαιώσουν την τεράστια σύνδεση της αναπνοής με τη συναισθηματική και νοητική μας κατάσταση. Η παράδοση συνδυάζεται με την επιστήμη για να αποδείξουν την τεράστια σύνδεση της αναπνοής με σώμα, νου και πνεύμα.

Η σπουδαιότητα της αναπνοής στο βιολογικό σύστημα του ανθρώπου

Η αναπνοή αποτελεί την πιο σημαντική λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού καθώς εφοδιάζει όλα τα κύτταρα με οξυγόνο και ζωτική ενέργεια (prana, βιοενέργεια). Τροφοδοτεί την καύση του οξυγόνου και της γλυκόζης παράγοντας την απαιτούμενη ενέργεια που χρειάζεται ο οργανισμός για κάθε του λειτουργία όπως η κίνηση, η έκκριση ορμονών  και η νοητική λειτουργία. Συνεπώς, η σπουδαιότητα της είναι τεράστια αφού επηρεάζει τις λειτουργίες όλων των κυττάρων και είναι στενά συνδεδεμένη με τη λειτουργία του εγκεφάλου. Ο  λανθασμένος τρόπος αναπνοής έχει ως αποτέλεσμα την ελλιπή οξυγόνωση ολόκληρου του οργανισμού, οδηγώντας σε συσσώρευση τοξινών και θέτοντας σε κίνδυνο όλα τα οργανικά συστήματα.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αναπνοή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με κάθε πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης και ένα πράγμα είναι σίγουρο…χωρίς αναπνοή δεν μπορούμε να ζήσουμε! Παρ’ όλα αυτά ο σύγχρονος άνθρωπος όντας τελείως αποσυνδεδεμένος με το σώμα του και την ίδια του τη φύση θωρεί την αναπνοή του τόσο δεδομένη που τις περισσότερες φορές δε συνειδητοποιεί καν ότι αναπνέει, ξεχνώντας ότι αυτή είναι το μέσο που του δίνει το δώρο της ζωής!

H αναπνοή ως δείκτης της συναισθηματικής και νοητικής μας κατάστασης

Το σώμα μας μιλάει συνεχώς όλη την ώρα και ένας από τους τρόπους που επικοινωνεί μαζί μας είναι μέσω της αναπνοής! Μέσω της αναπνοής το σώμα μας δίνει μηνύματα για το πως αισθάνεται, ασχέτως εάν εμείς έχουμε μάθει να το ακούμε ή όχι. Η αναπνοή μας τροφοδοτεί συνεχώς με πληροφορίες που τις περισσότερες φορές ο νους δεν μπορεί να αντιληφθεί ή να ερμηνεύσει.

Η ποιότητα της αναπνοής αποτελεί δείκτη της συναισθηματικής και νοητικής κατάστασης του ατόμου καθώς και της συνολικής του υγείας. Aυτό βέβαια είναι κάτι που η αρχαία παράδοση της Γιόγκα το γνωρίζει εδώ και χιλιάδες χρόνια και οι σύγχρονοι yogis το βιώνουν στην καθημερινότητά τους. Η σύγχρονη επιστήμη της ιατρικής, της νευροφυσιολογίας και της ψυχολογίας  βλέποντας τα σπουδαία οφέλη που έχουν οι  γιόγκικες αναπνευστικές τεχνικές στην ψυχική και σωματική υγεία του ανθρώπου θέλησε να τις ερευνήσει σε βάθος και πλέον προτείνονται επίσημα ως συμπληρωματική θεραπεία για την αποκατάσταση της υγείας. Η εφαρμογή τους είναι ευρέως διαδεδομένη σε σχολεία και πανεπιστήμια του εξωτερικού,  νευρολογικές και ψυχιατρικές κλινικές, νοσοκομεία, οίκους ευγηρίας κ.α.

Πλήθος επιστημονικών ερευνών(1-25) αποδεικνύουν ότι η αναπνοή συνδέεται άμεσα με τη ψυχική μας κατάσταση. Όταν για παράδειγμα είμαστε αγχωμένοι και θυμωμένοι έχουμε την τάση να αναπνέουμε γρήγορα, άρρυθμα και θωρακικά, χρησιμοποιώντας μόνο τους μέσους και άνω λοβούς των πνευμόνων  και παραμελώντας το διάφραγμα. Όταν είμαστε φοβισμένοι τείνουμε να κρατάμε την αναπνοή μας. Αντίθετα, όταν αισθανόμαστε τελείως χαλαροί, ισορροπημένοι και με διαύγεια νου η αναπνοή ρέει ανεμπόδιστη, είναι ήρεμη και αργή. Σε κάθε περίπτωση, το σώμα μας προσπαθεί να επικοινωνήσει το πως αισθάνεται εκφραζόμενο μέσω της αναπνοής.

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, το άγχος και η ταχύτητα στην οποία ζει ο σημερινός άνθρωπος έχουν επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα της αναπνοής του και κατά συνέπεια τη συνολική του υγεία. Το άγχος είναι τόσο διαρκές και μόνιμο που οι άνθρωποι έχουν μάθει να το θεωρούν “φυσιολογικό” σε σημείο που κάποιοι δεν το αντιλαμβάνονται καν. Σαν επακόλουθο ο μέσος άνθρωπος έχει συνηθίσει να αναπνέει τόσο αφύσικα και παρ’ όλα αυτά ούτε καν το συνειδητοποιεί, μάλιστα το έχει συνηθίσει τόσο πολύ που το θεωρεί και φυσιολογικό! Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο σημερινός άνθρωπος είναι εθισμένος στο stress! Εάν σε όλα τα παραπάνω προστεθούν η ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα, η απομάκρυνσή του από τη Φύση και η παρατεταμένη παραμονή μέσα σε κλειστούς χώρους όπου ο αέρας παραμένει στάσιμος δεν είναι να απορεί κανείς γιατί η φυσικός μηχανισμός της αναπνοής έχει απορυθμιστεί τελείως!

Το σώμα μας είναι πολύ σοφό και έχει έναν ξεχωριστό τρόπο να επικοινωνεί μαζί μας. Είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο άνθρωπος είναι ένα ολιστικό ον. Αυτό σημαίνει ότι το σώμα του δεν είναι αποκομμένο από τα συναισθήματα του, τις σκέψεις του και τις εμπειρίες του. Οποιαδήποτε αλλαγή θετική ή αρνητική σε ένα από αυτά θα επηρεάσει αυτόματα τα άλλα. Αρχίζοντας λοιπόν να παρατηρούμε την ποιότητα της αναπνοή μας μέσα στην ημέρα θα καταλάβουμε πολλά για τον εαυτό μας.

Ποια είναι η φυσιολογική αναπνοή;

Με βάση όλα τα παραπάνω θα αναρωτιέστε ποια είναι η φυσιολογική αναπνοή. Η φυσιολογική αναπνοή είναι αυτή που έχουμε σαν βρέφη! Εάν παρατηρήσετε ένα μωράκι θα διαπιστώσετε ότι η αναπνοή του είναι ρινική, διαφραγματική, ήρεμη, αθόρυβη και ρυθμική. Δυστυχώς στην πορεία της ζωής μας λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής (μόνιμο stress, απομάκρυνση από τη φύση, κακής ποιότητας και υπερβολική τροφή, έλλειψη κίνησης, κακή στάση του σώματος, κάπνισμα, ηχορύπανση, υπερβολική έκθεση σε οθόνες, έλλειψη τρυφερότητας και αγγίγματος, κακή ψυχολογία και πολλά ακόμα)  το νευρικό σύστημα εκφυλίζεται με αποτέλεσμα ο φυσιολογικός μηχανισμός της αναπνοής να απορυθμίζεται. Οπότε χρειάζεται να ξαναεκπαιδεύσουμε τον οργανισμό μας σε αυτόν.

Τι είναι οι pranayama και πώς συμβάλλουν στην υγεία του νευρικού συστήματος;

Στη yoga η αναπνοή αποτελεί το άλφα και το ωμέγα. Η ενσυνείδητη παρατήρηση της αναπνοής που εφαρμόζεται καθ’ όλη τη διάρκεια ενός μαθήματος είναι αυτό που κάνει την πρακτική της yoga μία πνευματική πρακτική αυτογνωσίας με τεράστια οφέλη τόσο για το σώμα όσο και το νου.

Στην παράδοση της yoga ευρέως διαδεδομένες είναι οι πρακτικές της pranayama ή αλλιώς γιόγκικες αναπνευστικές τεχνικές. Η λέξη pranayama προέρχεται από τα συνθετικά prana που σημαίνει ζωτική ενέργεια και ayama που σημαίνει επέκταση. Πρόκειται δηλαδή για αναπνευστικές τεχνικές οι οποίες αυξάνουν τη ζωτική ενέργεια (prana) στο σώμα και την επεκτείνουν στα διάφορα σημεία του. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι με τις pranayama είναι σαν να επαναφορτίζουμε τις μπαταρίες μας και να γεμίζουμε ζωτικότητα!  

Πρακτικά όμως πώς μας βοηθούν οι γιόγκικες αναπνευστικές τεχνικές;

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω ο άνθρωπος είναι μία ολότητα που σημαίνει ότι σώμα, συναίσθημα και σκέψεις είναι αλληλένδετα. Εάν για παράδειγμα σκεφτούμε κάτι άσχημο, αυτό θα εκδηλώσει ένα αρνητικό συναίσθημα και θα εκφραστεί σωματικά. Αυτό σημαίνει ότι οποιοδήποτε συναίσθημα ή σκέψη επηρεάζει άμεσα τον τρόπο που αναπνέουμε αλλά και αντίστροφα. Και αυτό ακριβώς είναι που κάνουμε με τις γιόγκικες αναπνευστικές τεχνικές. Επεμβαίνουμε δηλαδή στον τρόπο που αναπνέουμε για να αλλάξουμε τη συναισθηματική, νοητική και ενεργειακή μας κατάσταση. Δουλεύουμε δηλαδή αντίστροφα κάνοντας ψυχοσωματική παρέμβαση.

Με επιστημονικούς όρους φυσιολογίας αυτό που πετυχαίνουμε με τις pranayama είναι να επεμβαίνουμε στο αυτόνομο νευρικό σύστημα. Μέσω δηλαδή των διαφόρων τεχνικών φέρνουμε σε ισορροπία το συμπαθητικό (υπεύθυνο για την διέγερση) και το παρασυμπαθητικό (υπεύθυνο για τη χαλάρωση) νευρικό σύστημα. Όταν αυτό συμβαίνει το δεξί και το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου εξισορροπούνται και βιώνουμε μεγάλη ευεξία με ταυτόχρονη όμως γαλήνη, ισορροπία και διαύγεια. Επίσης σε αυτή την κατάσταση τα κύματα του εγκεφάλου από Β πέφτουν σε Α και Θ αυξάνοντας την ενόραση μας, τη συγκέντρωση και τη δημιουργικότητα μας (13).

Eπιπλέον, είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι όσο εξασκείται κανείς στις pranayama μαθαίνει να επανεκπαιδεύει το νου του σε μία κατάσταση ισορροπίας και γαλήνης. Έτσι σε περίπτωση εμφάνισης ενός αγχωτικού γεγονότος ο αμυντικός μηχανισμός της αμυγδαλής, ο οποίος οδηγεί στην έκκριση κορτιζόλης και αδρεναλίνης (ορμόνες του άγχους), παρακάμπτεται συνειδητά από το λογικό τμήμα του εγκεφάλου με αποτέλεσμα το άτομο να αντιμετωπίζει ψύχραιμα την κατάσταση.

Τα οφέλη όμως των pranayama εκτός από πνευματικά είναι και σωματικά

Από ανατομικής πλευρά ας μη ξεχνάμε ότι με τις pranayama επανεκπαιδεύουμε όλους τους αναπνευστικούς μύες, τόσο το διάφραγμα που είναι ο κύριος αναπνευστικός μύς όσο και τους δευτερεύοντες που συνήθως παραμένουν αδρανείς στην πλειοψηφία των ανθρώπων. Η αποτελεσματική κίνηση του διαφράγματος είναι πολύ σημαντική για την καλή υγεία ολόκληρου του οργανισμού και η έλλειψη εκγύμνασης του σχετίζεται πολύ συχνά με πολλά μυοσκελετικά προβλήματα όπως οσφυϊκούς πόνους. 

Ο σύγχρονος άνθρωπος θα πρέπει να καταλάβει ότι για μία καλή υγεία δε φτάνει μόνο να γυμνάζει τους κύριους μύες του σώματος αλλά ολόκληρο το σώμα στο σύνολο του, ακόμα και τους πιο κρυφούς μύες, και αυτό ευτυχώς μας το προσφέρει η yoga με όλες τις τεχνικές που διαθέτει.

Tα επιστημονικά τεκμηριωμένα οφέλη των pranayama

Πληθώρα ερευνών(1-25) παγκοσμίως αποδεικνύουν το πόσο βοηθητική και αποτελεσματική είναι η χρήση των γιόγκικων αναπνευστικών τεχνικών σε πολλά προβλήματα υγείας, στη μείωση του άγχους αλλά και στην αύξηση της ικανότητας μάθησης, μνήμης και του εύρους αντίληψής μας για τον κόσμο. Το ενδιαφέρον των επιστημόνων έγκειται στο να καταλάβουν τους μηχανισμούς με τους οποίους οι διάφορες pranayama το πετυχαίνουν αυτό και πως επηρεάζουν την ανθρώπινη φυσιολογία. Είναι πλέον ευρέως αποδεκτό ότι οι pranayama εξισορροπούν τη λειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος και της καρδιάς, αυξάνουν τη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου και επιδρούν στο  μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου το οποίο σχετίζεται με τον έλεγχο των συναισθημάτων, της συμπεριφοράς, τη μάθηση και τη μνήμη (13).

Μία πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα(16) που έγινε το 2014 θέλησε να εξετάσει τη θεραπευτική επίδραση των pranayama στην ικανότητα μάθησης και μνήμης και στην ακαδημαϊκή επίδοση σε μαθητές σχολείων. Εφαρμόστηκε καθημερινό πρόγραμμα αναπνευστικών τεχνικών στο σχολείο για 5 μόνο λεπτά καθημερινώς για ένα ολόκληρο χρόνο και τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά. Η επίδοση και η συγκέντρωση των μαθητών αυξήθηκε κατά πολύ και οι κοινωνικές τους δεξιότητες βελτιώθηκαν σε μεγάλο βαθμό.

Πολλές αντίστοιχες έρευνες(18,19,23) που έχουν μελετήσει την επίδραση των γιόγκικων αναπνευστικών τεχνικών στην ικανότητα μάθησης και συμπεριφοράς επισημαίνουν ότι οι τεχνικές pranayama φαίνεται να είναι μία πολλά υποσχόμενη πρακτική η οποία βοηθάει παιδιά, εφήβους και νέους σε πολλές συμπεριφορικές, κοινωνικές, συναισθηματικές και μαθησιακές δυσκολίες. Προκαλούν σημαντική μείωση του stress και των καταθλιπτικών συμπτωμάτων, αυξάνουν τον αυτοέλεγχο, τη συγκέντρωση και την απόδοση των μαθητών.

Δύο ακόμα κλινικές έρευνες (2,3) που έγιναν το 2005 θέλησαν να εξετάσουν την επίδραση της pranayama σε ασθενείς με κατάθλιψη, διάφορες αγχώδεις διαταραχές και μετα-τραυματικό stress. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα οι διάφορες τεχνικές της pranayama βοηθούν σε μεγάλο βαθμό στη μείωση ή και την υποχώρηση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Επίσης οι φοβίες και οι κρίσεις άγχους σε ασθενείς με μετατραυματικό στρες (βετεράνοι πολέμου) καταπραΰνθηκαν σημαντικά μετά από την εκτέλεση των αναπνευστικών τεχνικών. Ιδίως οι αναπνευστικές τεχνικές που προωθούν μια αργή και ρυθμική αναπνοή, αυξάνουν τη λειτουργία του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος το οποίο είναι υπεύθυνο για τη χαλάρωση και τη δημιουργικότητα,  συμβάλλουν στην απελευθέρωση ενδορφινών και οξυτοκίνης (ορμόνες της χαράς) και επαναφέρουν τους παλμούς της καρδιάς στο φυσιολογικό ρυθμό.

Επιπλέον, οι πρακτικές της pranayama είναι πολύ ωφέλιμες για τους υπερτασικούς ασθενείς και τη ρύθμιση της πίεσης (25). Έρευνα έδειξε ότι μετά από καθημερινή δεκάλεπτη εφαρμογή της εναλλασσόμενης ρινικής αναπνοής (nadhi sodhana) παρατηρήθηκε σημαντική μείωση στους δείκτες της συστολικής και διαστολικής πίεσης και οι παλμοί της καρδιάς έπεσαν στο φυσιολογικό(15).

Επίσης oι γιόγκικες αναπνευστικές τεχνικές έχουν σπουδαία αποτελέσματα στη διαχείριση του διαβήτη. Ερευνητές εξέτασαν την επίδραση των pranayama σε διαβητικούς ασθενείς. To γκρουπ των διαβητικών που εφάρμοσαν τις αναπνευστικές τεχνικές για έξι μήνες βελτίωσαν κατά πολύ τις καρδιακές συμπαθητικές λειτουργίες σε σύγκριση με του διαβητικούς ασθενείς που δεν εφάρμοσαν καθόλου τις αναπνευστικές τεχνικές(17).

Tα αποτελέσματα των pranayama είναι εμφανή και στους αθλητές. Σε μία έρευνα(21) όπου συμμετείχαν αθλητές υψηλού επιπέδου, οι οποίοι εξασκούνταν στις τεχνικές της pranayama, κατόρθωσαν υψηλότερες αποδόσεις με μειωμένη κατανάλωση οξυγόνου απ’ ότι η ομάδα ελέγχου οι οποίοι δεν έκαναν καθόλου pranayama. Oι ερευνητές προτείνουν ότι η μακροπρόθεσμη πρακτική των αθλητών στις pranayama και ειδικότερα αυτών που προωθούν την αργή αναπνοή (τεχνικές Ujai) μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την απόδοση και την αντοχή των αθλητών(22).

Επίσης, υγιείς ηλικιωμένοι που εξασκούνταν στις γιόγκικες αναπνευστικές τεχνικές για ένα διάστημα 6 εβδομάδων βελτίωσαν την απόδοσή τους στην αερόβια άσκηση κατά 11% ενώ ταυτόχρονα μειώθηκαν οι παλμοί της καρδιάς τους (1).

 Σε ποιους απευθύνονται οι αναπνευστικές τεχνικές;

Στις γιόγκικες αναπνευστικές τεχνικές μπορούν να ασκηθούν οι πάντες, από μικρά παιδιά μέχρι και ηλικιωμένοι! Mέσω των τεχνικών αναπνοής και των πρακτικών pranayama o ασκούμενος μαθαίνει να αναπνέει σωστά, να εξισορροπεί το νευρικό του σύστημα και να αναζωογονεί όλη του την ύπαρξη.

Οι αναπνευστικές τεχνικές είναι κατάλληλες και εξαιρετικά αποτελεσματικές  για:

  • όσους χρειάζονται σωματική, νοητική και συναισθηματική χαλάρωση
  • όσους θέλουν να αυξήσουν την ευεξία τους, τη δημιουργικότητα τους και τη συγκέντρωση τους
  • μείωση της νευρικής υπερέντασης, του στρες και του άγχους (κρίσεις πανικού, κατάθλιψη, σύνδρομο χρόνιας κόπωσης κ.α.)
  • όσους πάσχουν από αναπνευστικά προβλήματα (άσθμα κ.α.) (8-11)
  • βελτίωση της ποιότητας του ύπνου και καταπολέμηση της αϋπνίας
  • ανακούφιση και διαχείριση του πόνου και για όσους πάσχουν από χρόνιες παθήσεις (υπέρταση, διαβήτης, παχυσαρκία, καρκίνος κ.α.)

Το παρόν άρθρο αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία της Αλχημείας Ζωής® και απογορεύεται η χρήση του χωρίς την έγγραφη άδεια του κατόχου.

Εάν θέλετε να απολαύσετε τα οφέλη της Yoga σε σώμα και νου, τότε δοκιμάστε ένα ONLINE LIVE μάθημα μαζί μας!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  1. Bowman, A. J., Clayton, R. H., Murray, A., Reed, J. W., Subhan, M. M. F., & Ford, G. A. (1997). Effects of aerobic exercise training and yoga on the baroreflex in healthy elderly persons. European journal of clinical investigation27(5), 443-449.
  2. Brown, R. P., & Gerbarg, P. L. (2005a). Sudarshan Kriya yogic breathing in the treatment of stress, anxiety, and depression: part I—neurophysiologic model. Journal of Alternative & Complementary Medicine11(1), 189-201.
  3. Brown, R. P., & Gerbarg, P. L. (2005b). Sudarshan Kriya Yogic breathing in the treatment of stress, anxiety, and depression: part II—clinical applications and guidelines. Journal of Alternative & Complementary Medicine11(4), 711-717.
  4. Ghiya, S., & Lee, C. M. (2012). Influence of alternate nostril breathing on heart rate variability in non-practitioners of yogic breathing. International journal of yoga5(1), 66.
  5. Sengupta, P. (2012). Health impacts of yoga and pranayama: A state-of-the-art review. International journal of preventive medicine3(7), 444
  6. Kjellgren, A., Bood, S. Å., Axelsson, K., Norlander, T., & Saatcioglu, F. (2007). Wellness through a comprehensive Yogic breathing program–A controlled pilot trial. BMC complementary and alternative medicine7(1), 1-8.
  7. Jerath, R., Edry, J. W., Barnes, V. A., & Jerath, V. (2006). Physiology of long pranayamic breathing: neural respiratory elements may provide a mechanism that explains how slow deep breathing shifts the autonomic nervous system. Medical hypotheses67(3), 566-571.
  8. Girodo, M., Ekstrand, K. A., & Metivier, G. J. (1992). Deep diaphragmatic breathing: rehabilitation exercises for the asthmatic patient. Archives of physical medicine and rehabilitation73(8), 717-720.
  9. Saxena, T., & Saxena, M. (2009). The effect of various breathing exercises (pranayama) in patients with bronchial asthma of mild to moderate severity. International journal of yoga2(1), 22.
  10. Yüce, G. E., & Taşcı, S. (2020). Effect of pranayama breathing technique on asthma control, pulmonary function, and quality of life: A single-blind, randomized, controlled trial. Complementary therapies in clinical practice38, 101081.
  11. Sankar, J., & Das, R. R. (2018). Asthma–a disease of how we breathe: role of breathing exercises and pranayama. The Indian Journal of Pediatrics85(10), 905-910.
  12. Agnihotri, S., & Kant, S. (2020). To Evaluate the Impact of Pranayama and Meditation on Psychological Disorders in Patients with Bronchial Asthma.
  13. Desai, R., Tailor, A., & Bhatt, T. (2015). Effects of yoga on brain waves and structural activation: A review. Complementary therapies in clinical practice21(2), 112-118.
  14. Namratha, H. G., George, V. M., Bajaj, G., Mridula, J., & Bhat, J. S. (2017). Effect of yoga and working memory training on cognitive communicative abilities among middle aged adults. Complementary therapies in clinical practice28, 92-100.
  15. Dhungel, K. U., Malhotra, V., Sarkar, D., & Prajapati, R. (2008). Effect of alternate nostril breathing exercise on cardiorespiratory functions. Nepal Med Coll J10(1), 25-27.
  16. Gupta, A., Sinha, S., Pribesh, S., & Maira, S. (2014). A fresh breath into student    achievement: Pranayama and educational outcomes. International Journal of Humanities and Social Science Invention3(10).
  17. Jyotsna, V. P., Ambekar, S., Singla, R., Joshi, A., Dhawan, A., Kumar, N., … & Sreenivas, V. (2013). Cardiac autonomic function in patients with diabetes improves with practice of comprehensive yogic breathing program. Indian journal of endocrinology and metabolism17(3), 480.
  18. Nardo, A. C., & Reynolds, C. (2002). Social, emotional, behavioral and cognitive benefits of yoga for children: a nontraditional role for school psychologists to consider. In annual meeting of the National Association of School Psychologists.
  19. Peck, H. L., Kehle, T. J., Bray, M. A., & Theodore, L. A. (2005). Yoga as an intervention for children with attention problems. School psychology review34(3), 415-424.
  20. Raghuraj, P., Ramakrishnan, A. G., Nagendra, H. R., & Telles, S. (1998). Effect of two selected yogic breathing techniques on heart rate variability. Indian Journal of physiology and pharmacology42, 467-472.
  21. Raju, P. S., Madhavi, S., Prasad, K. V. V., Venkata Reddy, M., Eswara Reddy, M., & Sahay, B. K. (1994). Comparison of effects of yoga & physical exercise in athletes. Indian Journal of Medical Research100, 81-81.
  22. Spicuzza, L., Gabutti, A., Porta, C., Montano, N., & Bernardi, L. (2000). Yoga and chemoreflex response to hypoxia and hypercapnia. The Lancet356(9240), 1495-1496.
  23. Telles, S., Raghuraj, P., Maharana, S., & Nagendra, H. R. (2007). Immediate effect of three yoga breathing techniques on performance on a letter-cancellation task. Perceptual and motor skills104(3_suppl), 1289-1296.
  24. Westerdahl, E., Lindmark, B., Eriksson, T., Hedenstierna, G., & Tenling, A. (2005). Deep-breathing exercises reduce atelectasis and improve pulmonary function after coronary artery bypass surgery. Chest128(5), 3482-3488.
  25. Bhavanani, A. B., & Sanjay, Z. (2011). Immediate effect of sukha pranayama on cardiovascular variables in patients of hypertension. International journal of yoga therapy, 21(1), 73-76.

Τα σχόλια είναι απενεργοποιημένα.